Visor de obras.

––––––––   164   ––––––––

Alexander episcopus, servus servorum dei, venerabili fratri Johanni archiepiscopo, eiusque successoribus canonice substituendis, imperpetuum.

Cum pro celebratione universalis Concilii ad vocationem nostram, Turonis fraternitas tua nostro se conspectui presentasset, a sede apostolica, que iusta petencium vota consuevit semper admittere, supliciter postulavit antecessorum nostrorum felicis memorie, Pascalis, Calixti, Honorii, Eugenii et Adriani, Romanorum pontificum, privilegium sibi et litteras innovari, in quibus Hyspaniarum primatus Toletane ecclesie noscitur indulgeri.

Nos autem, quoniam te sincera in domino caritate diligimus, et personam tuam, que inconcussa est columpna ecclesie et stabile firmamentum, quibuscunque modis convenit, proposuimus honorare, postulationem tuam duximus admittendam, et desiderium tuum effectu suo, quantum ad presens potuimus, passi non fuimus defraudari. Unde, communicato fratrum nostrorum consilio, apostolice sedis auctoritate statuimus ut tu et ecclesia Toletana, cui deo auctore preesse dinosceris, super duabus provinciis, Bracarensi videlicet et Compostellana, primatum debeas imperpetuum obtinere; nichilominus salvo tibi iure, quod adversus Tarraconensem Archiepiscopum et eius provinciam asseris te habere, quod in presenciarum tibi non potuimus confirmare, pro eo quod antecessor noster bone memorie Adrianus papa id in dubium revocavit, licentiam utrique concedens apud Romanam ecclesiam super eodem experiendi²¹⁰. Adicimus etiam ut privilegium, quod frater noster Pelagius Compostellanus

––––––––   165   ––––––––

archiepiscopus a predecessore nostro bone memorie Anastasio papa, videlicet quod iure primatus non deberet tibi esse subiectus, dicitur impetrasse, sicut predictus Adrianus papa statuit²¹¹, nullas vires habeat in posterum, nec aliquod tibi debeat preiudicium irrogare, sed privilegium iam dicti antecessoris nostri, sancte recordationis Eugenii pape, tibi super concessione primatus indultum²¹², illi modis omnibus preiudicare decernimus; presertim cum illud Anastasii²¹³ neque de comuni neque de sanioris partis fratrum consilio fuisset elicitum. Decernimus itaque ut ipse compostellanus archiepiscopus, sicut et reliqui Hispaniarum pontifices, [tibi] tamquam primati suo et successoribus tuis obedienciam de cetero et subiectionem iure primatus impendant, et dignitas ipsa tibi tuisque successoribus semper firma permaneat et perpetuis temporibus illibata.

Statuimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc nostre concessionis et confirmationis paginam ausu temeritatis infringere, vel ei aliquatenus contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit, secundo terciove commonitus nisi presumptionem suam congrua satisfactione correxerit, potestate honorisque sui dignitate careat, reumque se divino iuditio existere de perpetrata iniquitate cognoscat; servantibus autem sit pax domini nostri ihesu christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et aput districtum iudicem premia eterne pacis inveniant, amen.

Ego Alexander Catholice ecclesie episcopus subs[cripsi].

Ego Hubaldus hostiensis episcopus subs.-Ego Gualterius albanensis episcopus subs.-Ego Hubaldus presbiter cardinalis tit. Sancte Crucis in ierusalem subs.-Ego Henricus presbiter cardinalis sanctorum nerei et achilei subs.-Ego Johannes presbiter cardinalis sancte Anastasie subs.-Ego Albertus presbiter cardinalis tituli sancti Laurencii in Lucina subs.-Ego Guil[lelmus], tituli sancti Petri ad vincula presbiter cardinalis subs.-Ego Jacintus diaconus cardinalis sancte Marie in cosmidin subs.-Ego Oddo diaconus cardinalis sancti nicholai in carcere tulliano subs.

––––––––   166   ––––––––

-Ego Arditio diaconus cardinalis sancti Theodori subs.-Ego Boso diaconus cardinalis sanctorum Cosme et damiani subs.-Ego Cintus diaconus cardinalis sancti adriani subs.-Ego Petrus diaconus cardinalis sancti eustachii iusta templum agrippe, subs.-Ego Johannes diaconus cardinaliis sancte Marie in porticu subs.-Ego Manifredus diaconus cardinalis sancti Georgii ad velum aureum subs.

Datum apud Dolense²¹⁴ Monasterium per manum Hermani, Sancte Romane ecclesie Subdiaconi et notarii, V Idus Julii, Indictione XI, Incarnationis dominice anno M.º C.º LX.º IIIº, Pontificatus vero domini Alexandri Pape III Anno IIIIº.

Otra copia de esta importante bula existe en la biblioteca Valiceliana de Roma, conforme lo ha notado Pflugk-Harttung²¹⁵:

«1163 Julii 11. Deols. Alexander concedit Joanni, Toletano archiepiscopo primatum super provinciis Bracharensi et Campostellanensi, revocans privilegium exemtionis Campostellani datum ab Anastasio IV.-Cum pro celebratione. Cop. C. 23, fol. 77, in der Bibl. Vallicelliana zu Rom.»

Esta nota es la única fuente que cita Loewenfeld²¹⁶.

Ferentino, 9 Febrero, 1175.-Liber privil. eccl. Tolet., fol. 103 v.

Alexander episcopus, servus servorum dei, venerabilibus fratribus Toletano archiepiscopo et episcopis per eius diocesim constitutis, necnon et Albulensi²¹⁷ episcopo salutem et apostolicam benedictionem.

Vota, que ad honestatem respiciunt et ad salutem pertinent animarum, quadam manu sollicitudinis adiuvare tenemur et efficaciter promovere. Ad nos siquidem pervenit quod parrochias vestras laici minorum villarum, que adee vocantur²¹⁸, iustas et laudabiles antiquorum patrum consuetudines presumptuose vertentes in desuetudinem, postpositis ecclesiis in quibus ecclesiastica

––––––––   167   ––––––––

sacramenta ex integro percipiunt, ad ecclesias maiorum villarum quidam spontanei, quidam a laicis maiorum villarum coacti, dimidiam partem decimarum suarum persolvere consueverunt. Unde, quoniam tante iniquitatis excessum non debemus relinquere incorrectum, fraternitati vestre per apostolica scripta precipiendo mandamus et mandando precipimus, quatinus prefatos laicos cum omni studio moneatis et inducatis ut in ecclesiis suis, in quibus missas audiunt et baptismum ac cetera ecclesiastica sacramenta percipiunt, decimas suas ex integro persolvant, et iuxta considerationem vestram distribuantur. Si autem ad hoc discordes extiterint et contumaciter instituta nostra neglexerint, auctoritate nostra ecclesiastica censura remoto appellationis obstaculo percellatis, qua tam diu maneant innodati quousque consentiant et statuta firmiter observent. Que vero de decimis in propriis ecclesiis a laicis persolvendis et contradictoribus puniendis a nobis statuta sunt, fraternitati vestre precipiendo mandamus ut per parrochias vestras irrefragabiliter faciatis observari. Datum ferentini, V idus febroarii.

Ferentino, 23 Marzo, 1175.-Original²¹⁹ en el archivo de la catedral de Toledo, respaldada con la signatura 0. 2, 64.

Alexander episcopus, servus servorum dei, Delectis filiis universis christianis per Hispaniam constitutis, salutem et apostolicam benedictionem.

Merore pariter et dolore afficimur, audientes quod massamuti²²⁰, collectis viribus suis, fines Hispaniarum intraverint, et in augmentum sue perfidie loca christiano cultui deputata persequi et conculcari toto conatu satagant et ad hoc incessanter modis quibus possunt intendant. Unde quia fidem nostram, que totius christiane religionis origo existit et sine qua nemo potest salvari aut gratiam dei promereri, defendere todo studio et manu tenere debemus, et nos ipsos pro ipsius defensione periculis et morti exponere, universitatem vestram monemus et exhortamur in domino,

––––––––   168   ––––––––

atque in remissionem peccatorum iniungimus, quatinus attendentes et meditatione sedula revolventes quam pretiosum sit pro christi nomine labores, pericula et mortem subire, loricam fidei et fortitudinis animum induatis, et predictos massamutos magnanimiter et potenter a finibus vestris expellere, et eorum sevitiam et impietatem omnino deprimere studeatis; et ut hoc commodius possitis efficere et adversus eos confidentius decertare, de peccatis vestris corde contricto et humiliato penitentiam recipiatis, et corda et corpora vestra, quantum divina gratia donaverit, a contagione peccatorum mundare studentes, et manus vestras in celum levantes ad deum ut misereatur vestri devotamente clametis, et eius misericordiam et suffragium contra inimicos crucis christi intentis supplicationibus postuletis.

Nos [ergo], quicunque pugnando contra ipsos massamutos decesserint, eis omnium peccatorum suorum, de quibus penitentiam corde contricto [egerint], confisi de misericordia redemptoris et beatorum apostolorum Petri et Pauli meritis, veniam indulgemus; his autem qui per annum contra predictos massamutos in propriis expensis pugnaverint, illam remissionem peccatorum suorum, de quibus confessi fuerint, facimus quam his qui sepulcrum dominicum visitant assequuntur. Siqui vero vestrum se predictis sarracenis aliquo federe iunxerint, vel auxilium eis contra christianos prestiterint, et ad commonitionem episcopi sui vel alterius prelati reatum suum non correxerint, ipsos publice accensis candelis excommunicatos denunciari mandamus, et eorum terras, siquas habent, interdicto supponi; quia deteriores sunt ipsis sarracenis, si christianam fidem impugnant quam pro viribus tueri tenentur.

Datum Ferentini, X kalendas Aprilis.

Cómo se recibió y qué efecto produjo esta bula, lo explican los Anales Toledanos primeros²²¹. «É era el Cardenal (Jacinto) de Roma en Toledo, é daba grandes solturas (indulgencias); é ayuntáronse todos los de España, é fueron en acorro; é allegáronse azes con azes, é non lidiaron; é fuese el Rey Moro.» Consta que en 1175 reunió y presidió el Cardenal un concilio en Salamanca.

Fidel Fita.